Rak dojke je najčešća maligna bolest žena u razvijenom svetu. Svake godine u svetu oko milion žena oboli od ove bolesti. Rak dojke nastaje kada neke ćelije u dojci počnu da rastu i da se razmonožavaju bez kontrole i mogu da se prošire po celom organizmu.
Ova bolest se najčešće otkriva napipavanjem pojavom izrasline (tumora) ili zadebljanja u dojci. Bolest se nekad može ispoljiti promenom oblika i veličine dojke ili pojavom sekreta iz bradavice.
Rak dojke se danas može uspešno lečiti. Za bolji uspeh lečenja važno je pravovremeno otkriti bolest i započeti odgovarajuće lečenje. Zato je veoma važno da se žene same pregledaju, ili da učestvuju u organizovanim lekarskim pregledima za rano otkrivanje i prevenciju karcinoma dojke (skrining pregledima).
Na osnovu pregleda lekar odlučuje koji je najbolji način za lečenje raka dojke. Najčešće, lečenje karcinoma dojke podrazumeva operaciju, zračnu terapiju, i hemioterapiju.
Postoje tri tipa raka dojke, a to su:
- Duktalni karcinom dojke – najčešći tip karcinoma dojke koji nastaje iz ćelija kanala mlečne žlezde.
- Lobularni karcinom dojke – nastaje iz ćelija režnjeva mlečne žlezde i on se, za razliku od ostalih tipova karcinoma dojke, javlja u obe dojke.
- Inflamatorni karcinom dojke – najređi je tip karcinoma dojke, a prepoznaje se po razvoju otoka, crvenila i povišene temperature dojke.
Stadijum karcinoma dojke označava koliko je tumor narastao i gde se bolest proširila u organizmu. Određivanje stadijuma raka dojke vrši lekar i na osnovu stadijuma i drugih kriterijuma odlučuje o odgovarajućem načinu lečenja.
Ćelije karcinoma dojke preko krvi i limfe mogu dospeti u limfne žlezde i druge organe (kosti, pluća, jetra, mozak), gde rastu i stvaraju novi tumor. Tada govorimo o odmaklom stadijumu bolesti (metastaze).
Ukoliko žena zna osnovne informacije o raku dojke, može prepoznati bolest u ranoj fazi, na vreme započeti lečenje i tako povećati šanse za izlečenje.
Važno je znati da je trudnoća nakon lečenja od karcinoma dojke moguća, naročito ako nije došlo do oštećenja funkcije jajnika od hemioterapije.
SIMPTOMI
- Obično ne daje simptome
- Asimetrija u izgledu dojki (dojke nejednakog izgleda ili veličine)
- Izražen venski crtež na koži jedne dojke
- Uvlačenje bradavice i/ili areole
- Malinast izgled, uz pojačano perutanje kože bradavice
- Namreškanost, zaravnjenost, kožna jamica u nivou kože izvan areole i bradavice
- Otok kože dojke sa izgledom pomorandžine kore
- Crvenilo ograničeno na deo dojki ili crvena dojka u celini
- Uvećani limfni čvorovi u pazuhu, u jami iznad ili ispod ključne kosti
- Rane na koži dojke (inficirane, krvave, sa teškim zadahom)
UZROCI I FAKTORI RIZIKA
- ženski pol: karcinom dojke je 100 puta učestaliji kod žena nego kod muškaraca
- životna dob: pojava karcinoma dojke raste sa životnim dobom i najveća je u Srbiji u grupi od 55 do 65 godina starosti,
- pozitivna porodična anamneza za rak dojke kod bliskih ženskih rođaka (majka, babe po ocu ili majci, rođene sestre, ćerke) povećava više od 2 puta rizik od nastanka karcinoma dojke
- genetski faktori: 5-10% žena sa dijagnozom karcinoma ima nasledni rak dojke koji se karakteriše mutacijama na BRCA 1 i BRCA 2 genima; ove promene se nasleđuju od oca ili od majke i nose povećani rizik od nastanka karcinoma dojke i jajnika tokom celog života (50-85% za karcinom dojke i 20-40% za karcinom jajnika);
- prethodno dijagnostikovan karcinom dojke 4 puta povećava rizik od nastanka karcinoma dojke u drugoj dojci (javlja se u manje od 7% žena u 10-godišnjem periodu praćenja);
- proliferativne promene u dojci: atipične hiperplazije (benigne promene) koje se dijagnostikuju histopatološkim pregledom uzorka sumnjivih promena u dojci nose 4-5 x veći rizik
- LCIS (lobularni karcinom in situ ili lobularna neoplazija) nije karcinom dojke, ali jeste faktor koji povećava rizik od nastanka invazivnog karcinoma u istoj ili drugoj dojci; studije pokazuju da je srednje vreme do pojave invazivnog karcinoma od prethodne biopsije LCIS oko 20 godina, a da se polovina ovih recidiva javi u prvih 15 do 30 godina;
- gustina žlezdanog tkiva: povećana gustina žlezdanog tkiva, naročito kod mlađih žena, povećava rizik od nastanka raka dojke više od 5 puta
- gojaznost: 2 puta povećava rizik od nastanka karcinoma dojke kod žena u menopauzi;
- hormonski faktori: rana menstruacija (pre 11. godine) i kasna menopauza (posle 54. godine) nose dva do tri puta veći rizik za obolevanje od raka dojke;
- kasna trudnoća: žene koje nisu rađale ili su iznele prvu trudnoću u kasnijim godinama (posle 30. godine) nosi dva puta veći rizik za obolevanje od raka dojke;
- hormonska terapija (hormonska kontraceptivna sredstva i hormonska supstituciona terapija nakon ulaska u menopauzu (HST)) nosi do 1,5 puta veći rizik tokom uzimanja lekova, ali nakon 5 godina od prestanka HST, rizik nestaje);
- izloženost jonizujućem zračenju u pubertetu (lečenje limfoma u tom uzrastu zračnom terapijom, pri čemu su u zračnom polju bile delimično i dojke).
DIJAGNOSTIKA
- Bimanuelni pregled dojki (opipavanje dojki)
- Ultrazvuk dojki
- Digitalna mamografija
- Magnetna rezonanca dojki
- Biopsija promene u dojci
LEČENJE
- Operacija (mastektomija ili poštedna hirurgija)
- Hemioterapija
- Ciljana terapija (HER2)
- Hormonska terapija
- Zračenje
- Bisfosfonati
Koji lekari su vam potrebni
Onkolog
Onkohirurg
Radioterapeut
